Ochrona drzew

Główną chorobą występującą w sadzie, jest parch jabłoni. Jest to choroba grzybowa, która może zniszczyć 2/3 plonu owoców. Program zwalczania parcha obejmuje 8-12 opryskiwań w ciągu roku. Zależy to od przebiegu pogody, stopnia zakażenia w poprzednim roku ,oraz podatności odmian na tę chorobę.

Środki chemiczne do zwalczania parcha, można podzielić na: zapobiegawcze, interwencyjne i wyniszczające. Te pierwsze działają najlepiej przed infekcją i zaliczamy do nich: Miedzian, Captan. Do środków interwencyjnych działających po wystąpieniu infekcji należą: Syllit, Chorus, Discus, Zato, Mythos, Delan. Środki takie jak; Syllit, Difo działają też wyniszczająco. Podane środki są jednymi z wielu chroniącymi przed parchem, lecz są to środki najczęściej stosowane w sadzie w Żurawicy. Od zielonego pąka do końca kwitnienia istnieje największe niebezpieczeństwo infekcji.

 

malowane drzewo

Pierwsze opryski wykonuje się środkami zapobiegawczymi, po opadach deszczu środkami interwencyjnymi. Gdy wystąpią plamy parcha, stosuje się środki wyniszczające. Drugą groźną chorobą grzybową , jest mączniak jabłoni, który osłabia drzewo. Wówczas daje ono niskie plony i drobne owce. Najskuteczniejsze środki zwalczające mączniaka to: Nimrod, Zato i Siarkol. Niektóre środki, które stosuje się na parcha jabłoni, leczą też mączniaka. Pomocne przy leczeniu mączniaka, jest też wycinanie porażonych pędów, które przenoszą chorobę.

Do opryskiwań jakie się wykonuje przeciwko chorobom, należą zabiegi zapobiegające chorobom przechowalniczym. Najbardziej uciążliwe to: gorzka plamistość podskórna, gorzka zgnilizna jabłek, szara pleśń i parch przechowalniczy. Gorzką plamistość podskórną ograniczają opryski związkami wapnia, było one podane, przy omawianiu nawożenia dolistnego. W celu zwalczania gorzkiej zgnilizny i parcha przechowalniczego, należy wykonać zabieg na 2 tygodnie przed zbiorem, preparatem Topsin. Natomiast zwalczając szarą pleśń, należy wykonać zabieg podczas opadania płatków kwiatowych, szczególnie podczas deszczowej pogody. Najlepszym preparatem jest Chorus.

OPIS GRUP ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN

Grupa I FUNGICYDY MIEDZIOWE

Jedna z najstarszych grup. Wszystkie jednoskładnikowe o działaniu powierzchniowym, profilaktycznym do zwalczania chorób jak i bakterii. Jedyna grupa, która ma działanie również bakteriobójcze. Fungicydy te zakłócają procesy energetyczne zachodzące w komórce grzyba. Mogą działać fitotoksycznie (zwłaszcza na młode rośliny, młode tkanki, rośliny młode). Powoduje to wtedy rozległe nekrozy. Duża przyczepność na roślinach.

Grupa II FUNGICYDY SIARKOWE

Jedna z najstarszych grup środków grzybobójczych. Substancją aktywną jest pierwiastek siarki. Aktywność grzybobójcza osiągana jest w momencie utleniania siarki do dwutlenku siarki pod wpływem temperatury. SO2 działanie grzybobójcze. Środek działa na układ enzymatyczny grzyba, na enzymy oddechowe. Do temp 180-200C można stosować. Powyżej tej temperatury wykazuje działanie fitotoksyczne (utlenianie zachodzi szybciej). Polecane do zwalczania mączniaków prawdziwych. Trzy postacie siarki: koloidalna (elementarna) wykorzystywana do produkcji śr. chem.; rombowa służy do spalania (w celach dezynfekcyjnych); sublimowana służy do odparowywania. Surfurator uniwersalny do odparowywania insektycydów, a także siarki sublimowanej czyli resublimuje.

Grupa III ETYLENOBIS  DITIOKARBAMINIANOWE

Substancją czynną jest mankozeb  działa profilaktycznie i powierzchniowo. Fungicydy te mają szerokie zastosowanie np. na grzyby workowe (z wyjątkiem mączniaków prawdziwych), grzyby niedoskonałe, mączniaki rzekome. Środki te hamują procesy oddechowe zachodzące w komórce grzyba. Nie wykazują działania fitotoksycznego.

Grupa IV FUNGICYDY TIOKARBAMYLOWE

Tiuram hamuje procesy energetyczne zachodzące w komórce grzyba, fungicydy te nie są toksyczne dla człowieka, ale pracując z tiuramem nie powinno spożywać się alkoholu na dwa dni przed i po wykonaniu zabiegu. Hamuje detoksykację alkoholu, uniemożliwia utlenianie aldehydu octowego do kwasu octowego, a jak aldehyd zalega w naszym organizmie powoduje zatrucie.

Grupa V FUNGICYDY FTALANOWE

Fungicydy z tej grupy hamują procesy energetyczne, zachodzące w komórce grzyba.

Grupa VI FUNGICYDY FTALAMIDOWE (KAPTANOWE)

Fungicydy z tej grupy hamują procesy energetyczne, zachodzące w komórce grzyba. Fungicydy te wykazują działanie interwencyjno - profilaktyczne.

Grupa VII FUNGICYDY DIKARBOKSYMIDOWE (SZAROPLEŚNIOWE)

Wpływają na gospodarkę enzymetyczną grzyba. Grzyb ten atakuje coraz częściej jabłka przechowywane w chłodniach/przechowalniach. Grzyb ten szybko tworzy rasy odporne na środki chemiczne.

Grupa VIII FUNGICYDY GUANIDYNOWE (DODYNOWE)

Dodyna utrudnia przepuszczalność błony plazmatycznej w komórce grzyba, grzybnia w konsekwencji zamiera. Szerokie zastosowanie u roślin sadowniczych.

Grupa IX INNE FUNGICYDY ORGANICZNE

Grupa X FUNGICYDY BENZYMIDIAZOLOWE

Działają zapobiegawczo i interwencyjnie nawet do 100h. Blokują tworzenie się wrzeciona kariokinetycznego w procesie mitozy. Powoduje to zahamowanie podziału komórki i z czasem śmierć grzybni. Zwalczają grzyby workowe, niedoskonałe, niektóre podstawczaki. Odporne są lęgniowce np. Phytophtora.

Grupa XI FUNGICYDY PIRYDYNOWE, PIRYMIDYNOWE, PIPERAZYNOWE

Wysoka skuteczność na mączniaki prawdziwe. Mechanizm działania określamy jako IBE, inhibitory biosyntezy ergosterowej, odgrywa ważną rolę w budowaniu i funkcjonowaniu błon plazmatycznych oraz jest formą wyjściową do produkcji regulatorów wzrostu niezbędnym grzybom. Należy je stosować w niskich dawkach, bo odznaczają się wysokim stopniem aktywności grzybobójczej.

Grupa XII FUNGICYDY TRIAZOLOWE

Działanie grzybobójcze IBE. Notuje się już patogeny odporne na te fungicydy.

Grupa XIII FUNGICYDY STROBILURYNOWE

Grzyby saprofityczne na martwych tkankach mają silne działanie antagonistyczne, nie dopuszczają konkurencji. Monetka Kleista i Szyszkówka Gorzkowa wydzielają do podłoża substancję toksyczną strobilurynę.

Obecnie produkuje się sztuczną strobilurynę. Ważna grupa dla producentów. Działanie mezosystemiczne na trzech poziomach. Substancja aktywna magazynowana jest na powierzchni rośliny -  daje to długotrwałą ochronę. Część substancji aktywnej penetruje powłokę woskową tkanki roślinnej. Penetracja następuje w momencie wykonywania zabiegu, niezależnie od warunków wilgotnościowych i temperatury. Odporna na zmywanie.

Ochrona od wewnątrz przez ciągłe uwalnianie substancji aktywnej. Pewna ilość substancji aktywnej z powierzchni liści oraz tej już związanej z warstwą woskową, stale przemieszcza się do wnętrza tkanki roślinnej do momentu, kiedy osiągnie przeciwnika, nie opryskiwana strona (przemieszcza się w przestworach między komórkowych). Zapewnia to ochronę przed chorobami nawet tej strony liścia, która nie była pryskana.

Aktywność trifloksystrobiny w fazie gazowej -  ochrona zewnętrzna. W fazie gazowej substancja aktywna przemieszczana jest stale z warstwy powierzchniowej do sąsiadujących części rośliny. Zapewnia to skuteczną i długotrwałą ochronę przed chorobami nawet tych części roślin, do których preparat nie dotarł w czasie zabiegu opryskiwania.

Grupa I INSEKTYCYDY FOSFOROORGANICZNE

Pochodne kwasu fosforowego mające zastosowanie w ochronie roślin sadowniczych w warzywniczych. Mogą działać powierzchniowo, wgłębnie i układowo. Możliwości wnikania: kontaktowo, żołądkowo, oddechowo. Jedna z najliczniejszych grup. Stosowane często w okresie powojennym. Trucizna układu nerwowego, blokują powstawanie enzymu cholinoesteraza, brak tego enzymu powoduje pobudzenie układu nerwowego owada, a następnie jego śmierć. Zwalcza owady ssące jak i gryzące. Pochodne kwasu fosforowego posiadają dodatni współczynnik termiczny. Są skuteczniejsze w wyższych temperaturach.

Grupa II POCHODNE KWASU KARBAMINOWEGO

Dostają się drogą kontaktową i żołądkową. Na roślinach powierzchniowo, wgłębnie i układowo. Insektycydy te miały szerokie zastosowanie w higienie osobistej. Mechanizm działania jest bardzo podobny, są inhibitorami cholinoesterazy, blokują jej powstawanie. Są to związki mało trwałe, ulegają szybko hydrolizie, wyższa aktywność powyżej 150C. Nie kumulują się w glebie i roślinach, większość to związki o działaniu selektywnym. Silne działanie toksyczne względem człowieka.

traktor przejeżdżający przez sad

Szkodniki w sadach

W sadach nie chronionych szkodniki powodują bardzo duże straty, sięgające nawet do 80%. Do najgroźniejszych szkodników należy: kwieciak jabłkowiec, owocówka jabłkóweczka, mszyce, przędziorki, zwójki liściowe, toczyk gruszowiaczek oraz owocnice. Nasilenie występowania ich zależy od pogody, ilości nie chronionych drzew w okolicy oraz potencjału szkodników w poprzednim roku.

Do środków które zwalczają szkodniki należą: Actara, Cyperfir 100 EC, Karate Zeon, Pirimor (tylko mszyce).Apollo, Catane - przędziorki. Przy zwalczaniu szkodników, najlepiej korzystać z programu ochrony roślin sadowniczych, który jest corocznie wydawany na łamach Hasła Ogrodniczego.

 

Choroby

Parch JabłoniParch Jabłoni

  • Najgroźniejsza choroba
  • W latach sprzyjających nawet 100% owoców może być porażonych
  • W sezonie wykonuje się 12-15 zabiegów
  • Ochrona przed parchem stanowi 50-75% całkowitych kosztów ochrony jabłoni przed chorobami i szkodnikami
  • Nie nadają się do przechowywania

W przechowalnictwie - parch późny, ciemne, czarne plamy na owocach po pewnym okresie przechowywania i mogą dość licznie występować. Plamy mają rozmyte brzegi i jest to choroba tylko skórki Likwidowanie infekcji pierwotnej, następnie infekcji wtórnych. Programy hodowlane ukierunkowane są głównie na uzyskiwanie odmian odpornych na :

  • parcha jabłoni
  • zarazę ogniową
  • Mączniaka jabłoni

 

Parch Jabłoni 2Pierwsze parchoodporne odmiany: Liberty, Priam, Prima, Primula, nie weszły do szerokiej produkcji sadowniczej ze względu na niską jakość konsumpcyjną owoców. Ponad 80 parchoodpornych odmian jabłoni:

USA enterprise, Gold Rush, Freedom, Redfree

Niemcy Remo, Rewena, Reglindis

Czechy Rajka, Topaz, Rubinola

Polska Witos, Sawa

 

Oceniane są w wielu ośrodkach naukowych pod kątem przydatności do uprawy w różnych warunkach klimatycznych oraz cech jakościowych owoców. Bardzo mało badań nad zdolnością przechowalniczą owoców i identyfikacją chorób.

PARCH GRUSZ - Venturia pirima Objawy podobne do parcha jabłoni, mamy parch zwykły i przechowalniczy

 

Gorzka zgnilizna jabłkaGorzka zgnilizna jabłek - tzw. oczkowanie jabłek

Jest to choroba powodowana przez grzyby z rodzaju Pezicula: P. alba, P. malicorticis. Grzyby infekują owoce, ale również powodują zgorzele kory jabłoni. Źródłem zakażeń owoców są martwe krótkopędy i rany zgorzelowe. Termin infekcji - druga połowa lata. Zarodniki konidialne są przenoszone w czasie deszczu na owoce, gdzie kiełkują i wnikają do przetchlinek. W stanie utajonym grzyb trwa do końca okresu przechowalniczego, do czasu osiągania przez owoce dojrzałości konsumpcyjnej. Objawy choroby są charakterystyczne. Są to jasnobrązowe, później ciemniejsze gnilne plamy nieco zapadnięte wokół przetchlinek. Liczba plam na owocu może być różna (od jednej do kilku). Średnica pojedynczej plamy nie większa niż 5 cm. Skórka nad plamą gnilną jest napięta, gładka i lekko błyszcząca, miąższ miękki, ale nie mokry. Odmiany podatne: Golden Delicious, Gala, Elstar, Szampion, Pinova, Ligol, Fiesta, Rubin Zapobieganie: choroby nie likwiduje przechowywanie owoców w niskich temperaturach ani w warunkach KA, ULO. Po zauważeniu pierwszych objawów należy jak najszybciej zakończyć przechowywanie. Stosuje się fungicydy zapobiegające wystąpieniu tej choroby (tabela). Ważnym zabiegiem jest lustracja sadu i usuwanie porażonych krótkopędów i leczenie ran zgorzelowych.

Gorzka zgnilizna jabłka 2GORZKA ZGNILIZNA JABŁEK - Pezicula alba

  • Powodują ją dwa patogeny: Pezicula alba i Pezicula malicorticis
  • Objawia się tylko pod koniec przechowywania
  • Miąższ staje się aromatyczny, spada jędrność
  • Choroba związana ze stadium rozwojowym
  • Choroba nie występuje w ULO
  • Owoce nie nadają się do przetwórstwa

 

szara pleśńSzara pleśń

Jest to choroba, która poraża kwiaty, zawiązki i owoce, a sprawcą jest Botrytis cinerea. Grzyb może dokonać infekcji przez cały okres wegetacji, a szczególnie groźne są dwa okresy -kwitnienie drzew i okres poprzedzający zbiór owoców. W czasie kwitnienia grzyb zasiedla słupki i pozostaje w kielichu rozwijającego się zawiązka. Jeśli warunki są sprzyjające do jego rozwoju, to już w czerwcu, na zawiązkach pojawiają się charakterystyczne plamy suchej zgnilizny w zagłębieniu kielichowym (tzw. sucha zgnilizna przykielichowa). Grzyb może pozostawać na resztkach okwiatu przez cały sezon wegetacyjny i dać obraz patologiczny w czasie przechowywania. Niebezpieczną cechą szarej pleśni jest możliwość zakażania jabłek stykających się ze sobą, co sprawia, że tworzą się w skrzynkach gniazda gnilne i straty rosną w miarę wydłużania okresu przechowywania. Objawy gnicia powodowanego przez szarą pleśń w czasie przechowywania: brązowo plamy gnilne z czasem opanowujące cały owoc. Owoce są w miarę jędrne, marszczą się pokrywają strzępkami grzybni i zakażają jabłka zdrowe, z którymi się stykają. Odmiany podatne: Gloster, Elstar, Gala, Cortland, Mcintosh. Podstawowym zabiegiem zwalczającym szarą pleśń jabłek jest opryskiwanie kwiatów jabłoni pod koniec kwitnienia, żeby zapobiec "zasiedlaniu" kwiatów przez patogen

SZARA PLEŚŃ  Botrycis cinerea

  • Dobrze rozwija się w KA, ULO jak i w zwykłej
  • W opakowaniach gniazda gnijne, od porażonego owocu, który uszkadza inne w sąsiedztwie
  • Nie ma wycieku soku, owoce są całe, twarde
  • Objawy tej choroby można spotkać w sadzie jeszcze przy zbiorze owoców, już nawet w fazie zawiązka w okolicy kielicha

 

Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowychBrunatna zgnilizna drzew ziarnkowych

Jest to choroba zwłaszcza odmian wcześnie dojrzewających np. Vista Bella', 'Delikates' oraz późniejszych 'Lobo', 'Cortland', a także w sadach, w których są trudności w zwalczaniu szkodników. Chorobę wywołuje Monilinia fructigena, której zarodniki rozwijają się na pozostawionych w sadzie na zimę owocach (mumie owocowe). Choroba może ujawnić się przez cały okres wegetacji, po wcześniejszym uszkodzeniu skórki owocu. Objawami choroby są ciemnobrązowe* twarde plamy gnilne z koncentrycznie ułożonymi zarodnikami. Zapobieganie brunatnej zgniliźnie drzew ziarnkowych polega przede wszystkim na niszczeniu źródeł infekcji, należytej ochronie przed szkodnikami. Wiele preparatów stosowanych do ochrony przed parchem jabłoni skutecznie zwalcza również brunatną zgniliznę drzew ziarnkowych.

BRUNATNA ZGNILIZNA JABŁEK Monilinia fruktigena

Poraża kilka rodzajów owoców u jabłek jeden patogen, u innych dwa patogeny (Monilinia laxa)

  • Objaw w przypadku mumi po 1,5-2 miesiącach od zaobserwowania pierwszych objawów
  • Choroba zranień
  • Czasami objawy już na drzewie
  • U śliw, skórka łatwo pęka, potem zarodniki M. laxa

 

mokra zgnilizna jabłekMokra zgnilizna jabłek

Jest to choroba jabłek powodowana złą techniką zbioru owoców. Powoduje ją kilka patogenów, najczęściej grzyby z rodzaju Penicillium. Choroba ta występuje tylko na uszkodzonych owocach. Porażone jabłka są bardzo miękkie, cieknące, mają nieprzyjemny zapach, pokrywają się niebieskozielonymi, pylącymi zarodnikami. Tylko powstanie uszkodzeń skórki decyduje o rozwoju choroby. Często jesienią przed zbiorami wieją silne wiatry. Wtedy dochodzi do spękań skórki u podstawy szypułki i w tych miejscach następuje zakażenie jabłek, zwłaszcza, jeśli w zagłębieniu szypułkowym będzie gromadzić się woda. Do infekcji jabłek może dojść bezpośrednio przed zbiorem, w czasie zbioru, a także w czasie przechowywania i wszystkich czynności przygotowujących owoce do handlu. Dlatego delikatny zbiór/delikatne przesypywanie, delikatny transport, zwalczanie szkodników uszkadzających skórkę owoców to podstawowe czynniki zwalczające chorobę. Nie bez znaczenia jest także odpowiednia higiena opakowań i pomieszczeń przechowalniczych, ponieważ brudne opakowania są źródłem choroby.

MOKRA ZGNILIZNA JABŁEK Penicillium expansum

  • Związana z uszkodzeniem jabłek przez choroby, szkodniki
  • Silny zapach gnicia
  • Puszysty szary nalot
  • Owoc z wyciekiem, miękki, wodnisty

 

pleśnienie gniazda nasiennegoPleśnienie gniazda nasiennego [Alternaria ssp.] - Gloster, Aiwa Odśrodkowe gnicie jabłek [Fusarium ssp.] - Cortland, Gloster

Do zakażenia owoców tymi chorobami dochodzi w okresie kwitnienia jabłoni, podobnie jak szarej pleśni, z tą różnicą, że strzępki grzybów przerastają do komór nasiennych lub miąższu otaczającego komory nasienne. Pleśnienie gniazda nasiennego ogranicza się do rozwoju wewnątrz gniazda nasiennego, a odśrodkowe gnicie powoduje gnicie miąższu - jest on brązowy, szklisty, z przebarwieniami różowymi lub czerwonymi. Obecność grzybów w środku jabłka przyspiesza ich dojrzewanie. Porażone owoce wcześniej się wybarwiają, barwa zasadnicza skórki zmienia się w żółtą i jabłka zaczynają opadać. Na zewnątrz jabłka nie widać żadnych objawów chorobowych. Dlatego porażone owoce, które nie opadają, mogą zostać zebrane i umieszczone w chłodni. Takie jabłka w czasie przechowywania będą gniły.

 

 

Szklistość miąższuSzklistość miąższu

Objawy szklistości miąższu pojawiają się już w sadzie, w końcowym okresie wzrostu owoców. Opanowane partie miąższu na skutek wysycenia przestworów komórkowych wodą przybierają szklisto przeźroczysty wygląd. Pierwsze objawy rozpoczynają się od wiązek sitowo-naczyniowych i są widoczne dopiero po przekrojeniu jabłek. W dalszej kolejności szklistość opanowuje głównie tkanki w kierunku komór nasiennych, choć czasami można ją zauważyć przez skórkę owocu. Jabłka opanowane tą chorobą w niewielkim stopniu mogą wrócić do stanu normalnego, zwłaszcza, gdy są przechowywane w nieco wyższej temperaturze. Jednak w razie opanowania większej części miąższu objawy nie ustępują i wówczas wcześniej pojawiają się objawy rozpadu. Szklistość występuje na jabłkach odmiany 'Close', 'James Grieve', 'Witos' oraz w mniejszym stopniu na odmianie 'Gloster'.

Chorobie sprzyjają długotrwałe okresy upałów i suszy w okresie wegetacji oraz znaczne wahania temperatur przed zbiorami. Powodem wystąpienia szklistości jest niskie stężenie wapnia w owocach. Opryskiwanie roztworami solami wapnia ogranicza występowanie tej choroby (patrz gorzka plamistość podskórna)

 

Gorzka plamistość podskórna

Pierwsze objawy choroby mogą wystąpić na owocach już w sadzie w postaci lekko zagłębionych, intensywnie zielonych plam średnicy 3-5 mm, pojawiających się głównie od strony kielicha. Z upływem czasu plamy brązowieją, a miąższ owocu w miejscu plamy wysycha i staję się gąbczasty. Zdarza się, że martwa tkanka miąższu jest głębiej pod skórką i w ogóle nie widać jej na powierzchni jabłka (np. u odmian 'Gloster', 'Elise', 'Boskoop'). Niekiedy plamistość rozwija się dopiero po zbiorze owoców, ale o jej wystąpieniu decydują czynniki działające w sadzie.

Przyczyną gorzkiej plamistości podskórnej jest niedobór wapnia w owocach, który może wystąpić mimo obecności tego składnika w glebie. Podatność jabłek na GPP wzrasta wraz ze zwiększeniem się stosunku potasu do wapnia w miąższu. Bardziej podatne są jabłka duże, zwłaszcza pochodzące z drzew młodych lub słabo owocujących, np. po przymrozkach.

Poszczególne odmiany jabłoni różnią się znacznie podatnością na GPP. Do odmian najbardziej wrażliwych na tę chorobę należą: 'Szampion', 'Jonagold', 'Koksa Pomarańczowa', 'Red Boskoop', 'Gloster'. W mniejszym stopniu ulegają chorobie jabłka odmiany 'Cortland'.

Zapobieganie chorobie polega na stosowaniu właściwych dawek nawozów potasowych (nadmiar potasu sprzyja chorobie), a przede wszystkim na 5-krotnym opryskiwaniu drzew roztworami soli wapnia w odstępach mniej więcej dwutygodniowych. W programie opryskiwań trzeba zwrócić uwagę na właściwy dobór preparatu i jego stężenia, zależnie od pogody i wieku liści. Opryskiwań nie należy prowadzić w słoneczny i upalny dzień, a wykonanie zabiegu można opóźnić o kilka dni bez żadnej straty. Jeśli mimo to jest ciągle gorąco, należy opryskiwanie przeprowadzić wieczorem, gdy nastąpi spadek temperatury powietrza. Jeśli od ostatniego opryskiwania nie było deszczu, powinno się opóźnić kolejne i zastosować niższe stężenie. W takich, bowiem warunkach (przy stosowaniu chlorku wapniowego) zwiększa się ryzyko uszkodzeń liści, aż do ogołocenia pędów z liści włącznie, co można było obserwować w 1994 roku. Korzystny wpływ wywiera też cięcie letnie oraz przestrzeganie właściwego terminu zbioru; choroba rozwija się silniej na jabłkach przedwcześnie zerwanych z drzew.

 

rozpad mączystyRozpad mączysty

Miąższ owoców traci swoją jędrną konsystencję, staje się sypki i kaszowaty. Przy znacznym zaawansowaniu rozpadu skórka pęka, zwykle prostopadle do osi jabłka, odsłaniając biały miąższ. Choroba jest przejawem przejrzewania i starzenia się prowadzącym w konsekwencji do fizjologicznego obumarcia owocu. Występuje silniej na owocach dużych, zwłaszcza z drzew młodych, w sadach silniej nawożonych azotem.

Zapobieganie tej chorobie polega na stwarzaniu warunków opóźniających dojrzewanie owoców, tj. na przestrzeganiu właściwego terminu zbioru, szybkim schłodzeniu owoców po zbiorze, przechowywaniu ich w niższej temperaturze, najlepiej w chłodni z KA lub ULO. Warto też wiedzieć, że jabłka zawierające więcej wapnia oddychają wolniej, a zatem dojrzewają później, co również może spowodować ograniczenie występowania choroby.

 

Rozpad chłodniczy

Objawami choroby jest brązowienie miąższu na zewnątrz wiązek sitowo-naczyniowych. Często miąższ tuz pod skórką pozostaje biały i z tego powodu w początkowym okresie zaburzenie jest niewidoczne z zewnątrz. W późniejszych stadiach skórka przybiera barwę wodnistoszarą, a miąższ odznacza się sfermentowanym smakiem. Przyczyną choroby jest przechowywanie owoców w zbyt niskiej dla nich temperaturze. Podatne na rozpad chłodniczy są jabłka odmian 'Red Boskoop', Jonatan', 'Koksa Pomarańczowa', 'Mcintosh'. Owoce odmian wrażliwych należy przechowywać zwłaszcza w pierwszych dwóch miesiącach w temperaturze 3-4 °C. Dostateczna zawartość wapnia w owocach nie ogranicza tej choroby (z wyjątkiem 'odmiany Jonatan')

Rozpad wewnętrzny

Przejawia się mięknięciem i brązowieniem miąższu. Początkowo ciemniej miąższ tuż pod skórką, z czasem ciemnieje też skórka owocu. Rozpad pojawia się zwykle koło zagłębienia kielichowego i często opanowana jest tylko jedna strona owocu. Ponieważ objawy rozpadu wewnętrznego występują w charakterystyczny sposób na poszczególnych odmianach, rozróżnia się rozpad Jonatana, rozpad Mclntosha, rozpad Szampiona. Forma tych rozpadów różni się wyraźnie od rozpadu starczego (mączystego) i rozpadu chłodniczego.

Wszystkie rozpady występują głównie na owocach dużych, zwłaszcza pochodzących z drzew młodych. Przyczyną jest niedostateczna ilość wapnia w owocach lub zbyt wysoki Chorobie stosunek potasu do wapnia. Zbrązowienie przygniezdne

Objawem tej choroby jest początkowo zaróżowienie a później brązowienie miąższu głównie wokół gniazda nasiennego. W przypadku jabłek odmiany Mcintosh objawom tym towarzyszy brązowienie skórki w zagłębieniu szypułkowym. Pierwsze oznaki choroby mogą wystąpić już w grudniu i nasilają się pod koniec okresu przechowywania, zwłaszcza po przeniesieniu owoców do temperatury pokojowej. Zbrązowienie przygniezdne objawia się silniej po chłodnym i pochmurnym okresie wegetacji. Również wysokie nawożenie azotem i wczesny zbiór jabłek sprzyjają chorobie.

Najwrażliwsze na zbrązowienie przygniezdne są jabłka odmiany 'Mcintosh', a także 'Fantazja', 'Spartan', 'Gloster' i 'Jonagold'. Chorobie należy zapobiegać poprzez unikanie przedwczesnego zbioru owoców i przechowywanie w temperaturze powyżej 0 °C. W chłodniach KA, w których utrzymywany jest zalecany skład powietrza, zbrązowienie przygniezdne nie występuje w ogóle.

Oparzelizna powierzchniowaOparzelizna powierzchniowa

Objawy choroby widoczne są na skórce jabłek w postaci nieregularnych, herbacionobrązowych plam o niewyraźnych kształtach, podobnych do plam po oparzeniu skórki gorącą wodą Plamy te ukazują się po kilku miesiącach przechowywania, najczęściej po stronie pozbawionej rumieńca. Po przeniesieniu jabłek z chłodni lub przechowalni do temperatury pokojowej nasilenie oparzelizny wzrasta; przy dużym nasileniu choroby cała powierzchnia owocu może być objęta plamami. Chorobę najczęściej spotyka się na owocach takich odmian jak 'Cortland', 'Mutsu', 'Golden Delicious'.

Chorobie ulęgają częściej owoce drobne i zielone oraz zebrane wcześniej (różnice w dojrzewaniu owoców w obrębie tej samej korony są znaczne - należałoby zbierać owoce dwukrotnie).

Do czynników sprzyjających większej podatności jabłek na oparzeliznę powierzchniową zalicza się wyższą zawartość azotu w owocach i wysoką temperaturę w ostatnich tygodniach przed zbiorem. Zwiększenie zawartości wapnia w jabłkach oraz wietrzenie komór w przypadku składowania owoców w przechowalni zwykłej zmniejszają występowanie oparzelizny powierzchniowej. Przechowywanie owoców w chłodni KA ogranicza nasilenie choroby zwłaszcza, gdy po wypełnieniu komory szybko obniżymy w niej stężenie tlenu.

 

plamistość JonatanaPlamistość Jonatana, Elise

Choroba objawia się w postaci okrągłych, brązowych plam, o średnicy 2-4 mm obejmujących tylko skórkę. Objawy występujące na stronie zarumienionej owocu są zwykle czarne. Przy bardzo silnym opanowaniu jabłek, plamy czasami zlewają się. Z czasem skórka w miejscu plam zamiera i staje się podatna na infekcje grzybów. Plamistość występuje silniej na jabłkach dużych, późno zebranych, późno schłodzonych i przechowywanych w wyższej temperaturze. Najwrażliwsze są u tych odmian owoce najciemniej wybarwione. Podlegają tej chorobie również owoce odmian 'Idared'. Chorobie należy zapobiegać poprzez unikanie późnego zbioru owoców i szybkie ich schłodzenie po zbiorze. Plamistość najsilniej występuje w przechowalni. Warto też wiedzieć, że dobre wyniki daje opryskiwanie drzew roztworami soli wapnia i nie przechowywanie zbyt długo jabłek intensywnie wybarwionych.

 

Plamistość przetchlinkowa

Choroba objawia się w postaci brązowych plam wokół przetchlinek. Opanowana skórka lekko zapada się, a przetchlinki sprawiają wrażenie małych wyniesionych wysepek. Objawy przypominają nieco plamistość 'Jonatana', ale plamy nie są nigdy czarne a w centrum każdej plamy widoczna jest przetchlinka. Natomiast różnica między gorzką plamistością podskórną polega na tym, że w przypadku plamistości przetchlinkowej plamy obejmują tylko skórkę, nie sięgając w głąb miąższu. Choroba występuje silniej na jabłkach zawierających mniej wapnia. Można jej zapobiegać, podobnie jak w przypadku GPP, poprzez pozakorzeniowe nawożenie wapniem. Odmiany podatne nie powinny być zbyt długo przechowywane.

Korkowacenie gruszek Objawy choroby przypominają GPP na jabłkach. Skorkowaciałe, brązowe grupy komórek występują wokół zagłębienia kielichowego opanowując czasami miąższ do 1 cm pod skórką. Skórka owoców jest zdeformowana

  • pojawiają się liczne wklęśnięcia i wypukłości. Owoce opanowane wcześnie żółkną, miękną i przejrzewają. Korkowacenie występuje na gruszkach odmian 'Lukasówka' i Triumf Packhama'. Występowanie choroby związane jest z wyższą zawartością magnezu oraz wyższą proporcją K/Ca w owocach. Zabiegi agrotechniczne zwiększające zawartość wapnia w owocach ograniczają jej występowanie. Zapobieganie chorobie polega głównie na unikaniu wysokiego nawożenia potasem, a zwłaszcza na kilkukrotnym opryskiwaniu drzew solami wapnia.

NAWOŻENIE

Ocenia odżywiania roślin

  • ocenia wizualna
  • analiza chemiczna gleby
  • analiza chemiczna liści
  • analiza chemiczna owoców

Analiza chemiczna gleby

  • liczby graniczne
  • analiza chemiczna określa zawartość w glebie: K,Mg,P,B,Mn oraz szereg mikroelementów

Kwasowość pH podana jest w KCl

  • optymalna przyswajalność składników pokarmowych zachodzi przy pH= 5,6 - 6,5
  • kiedy pH> 7,2 maleje przyswajalność P,Mn,B,Zn,Cu,Fe
  • kiedy pH< 5,5 - 4,6 zwiększa się absorpcja Al. i Mn przez kompleks sorpcyjny wywołując toksyczne działanie obu jonów na system korzeniowy
  • wymagania roślin sadowniczych co do pH

Analiza liściLiczby graniczne Ppm= mg Rząd wartości 2-3
Zawartość optymalna N w liściach (% s.m.)Jabłoni: 2,0- 2,3 Gruszy: 2,0- 2,6 Wiśnia/ czereśnia: 2,6- 3,2 Śliwy: 2,1- 3,6
Zawartość optymalna K w liściach (% s.m.)Jabłoni, gruszy: 1,0- 1,55 Wiśni, czereśni 1,2- 1,8 Śliwy 1,65- 3,25
Zawartość optymalna P w liściach (% s.m.)Jabłoni, gruszy: 0,15- 0,25 Wiśni, czereśni 0,16-0,30
Zawartość optymalna Mg w liściach (% s.m.)Jabłoni, gruszy: 0,18- 0,32 Wiśni, czereśni: 0,36- 0,40 Śliwy: 0,31- 0,70
Bardzo widoczny jest niedobór azotu

N- Niedobór:

  • zahamowanie wzrostu rośliny i skrócenie okresu jej wzrostu (dużo mniejszy przyrost)
  • liście małe, chloroza, cienkie blaszki
  • przyśpieszone opadanie liści
  • owoce drobne, żółte (ksantofil)
  • skłonność do opadania owoców

Nadmiar:

  • bujny wzrost
  • przedłużenie okresu wzrostu
  • obniżenie wytrzymałości na mróz
  • liście ciemnozielone o grubych blaszkach
  • owoce duże, zielone, słabo przechowujące się
  • zwiększona wrażliwość liści i owoców na choroby i szkodniki

P- Niedobór:

  • występowanie chlorotycznych plam na brzegach liści posuwających się ku środkowi liścia
  • liście nie opadają (vs. Mg) (podobny objaw jak przy zarazie ogniowej)
  • obniżona jakość owoców i plonowanie

Nadmiar:

  • wywołuje niedobór Mg
  • wygląd roślin nie zmienia się

Mg- Niedobór:

  • występowanie w środku liścia chlorozy, często w kształcie odwróconej litery "V"
  • liście szybko opadają (vs. K) - "pędzelkowatość"
  • obniżona jakość owoców i plonowanie
  • zahamowanie wzrostu drzewa i plonowanie

Ca- Niedobór:

  • w sadzie głównie występuje na owocach
  • sprzyja rozwojowi chorób fizjologicznych owoców spotykanych podczas przechowywania takich jak: gorzka plamistość podskórna(!), oparzelizna powierzchniowa, szklistość miąższu, plamistość Jonatana
  • obniżona jakość owoców

Nadmiar:
w sadzie bardzo rzadko spotykany lub wcale nie spotykany

Gorzka plamistość podskórna Tuż pod skórką brązowe plamki, wywołane niedoborem Ca, ilość Ca w owocach nie zależy od owocu, jest taka sama, bez względu na to czy jest to jabłko duże czy małe. Choroba ta dużo częściej występuje na dużych owocach (efekt rozcieńczenia jabłka)

Nadmiar N powoduje, że zbyt duże są jabłka, co sprzyja występowaniu tej choroby- solami wapnia, dlatego się je traktuje. Cięcie letnie, zmniejszając ilość liści, przez mniej gałęzi zmniejsza się konkurencję o Ca między liśćmi, Ca nie idzie w liście lecz w owoce. Można też chemicznie dostarczać Ca przez nawożenie

B- Niedobór:

  • chloroza liści
  • na owocach występują skorkowacenia zewnętrzne i wewnętrzne (inkluzje korkowe)
  • osłabione zawiązywanie owoców
  • obniżona jakość owoców

Nadmiar:

  • nie stwierdzono w Polsce

Fe- Niedobór:

  • chloroza najmłodszych liści (nie przemieszcza się w roślinie)

Nadmiar:

  • w sadzie bardzo rzadko spotykamy lub wcale nie spotykamy

Mn- Niedobór:

  • chloroza liści

Nadmiar:

  • nekrotyczne plamy na korze jabłoni z grupy Red Delicious

Analizę owoców stosuje się głównie żeby zobaczyć zawartość Ca

Metody diagnostyczne w odżywianiu jabłoni poszczególnymi składnikami mineralnymi:

  • ocena wizualna
  • analiza gleby
  • analiza liści

Analiza gleby
plusy

  • proste i tanie
  • podaje przyczyny niedoboru w porównaniu z analizą liści lub metodą wizualną

minusy

  • pobieranie próbek
  • interpretacja wyników
  • brak metody określania zawartości N, Fe, Ca
  • brak liczb granicznych dla mikroelementów i Ca

Analiza liści
plusy

  • pobieranie próbek
  • dobra informacja o stanie odżywiania

plusy /minusy

  • dobra informacja o stanie odżywiania

(z pędów 1-rocznych ze środka powinno pobierać się próbki liści)

minusy

  • brak wskazania przyczyny (także plus/ minus)
  • wpływ czynności modyfikujących zawartość składników:
  • przemienne owocowanie
  • podkładka
  • warunki atmosferyczne
  • intensywność wzrostu

W zależności jak rosną, czy już owocowały, czy nie, na jakiej glebie, od tego zależy nawożenie To widać na przyrostach jednorocznych

Nawozy mineralne stosowane w sadach:

Azotowe:

  • saletra amonowa (tani i długo się rozkłada)
  • mocznik (przed zimą można go stosować, nie przy zamarzniętej glebie)
  • siarczan amonu (zakwasza glebę)

Potasowe:

  • sól potasowa (50% KCl, dość tani)

Fosforowe:

  • superfosfat potrójny (superfosfat borowany)- praktycznie się nie stosuje, chyba że przed założeniem sadu

Magnezowe:

  • siarczan magnezu (gleby alkaliczne)
  • wapno magnezowo- tlenkowe (gleby kwaśne)

nie zalecane jest stosowanie mieszanek wieloskładnikowych, gdyż są bardzo drogie, a efekt jest ten sam, co przy wcześniejszych 

Mocznik- zastosowanie w sadach:

  • nawożenie doglebowe (wiosną lub jesienią) 50-100 kg N /ha, raczej na gleby ciężkie (bez obawy o mróz można ten nawóz stosować przed nadejściem zimy)
  • opryskiwania dolistne w ciągu okresu wegetacji 0,5%

(Mocznik rozpuszcza się bardzo dobrze w wodzie, dlatego stosuje się 0,5kg/ 100l H2O)
Stosuje się go bardzo mało, jeśli jest taka potrzeba 2-3 razy w ciągu roku w sadzie. Można z nim synchronizować inny środek chemiczny, jeśli ten drugi nie będzie miał nic przeciwko temu.

  • poprawa jakości pąków kwiatowych, opryskiwanie 3-4 % po zbiorach. Gdy jest słaby pąk kwiatowy jest słaby owoc, opryskiwanie po zbiorze owoców na jesieni powoduje, ze pąki te co będą za rok zostają dokarmione, w stężeniu bardzo dużym ten mocznik jest dostarczany, jakość pąków się poprawia
  • zmniejszenie źródeł infekcji parcha jabłoniowego (choroba grzybowa), 5 %- opryskiwanie po zbiorach lub liści opadłych

Średnica korony w metrach- zasięg systemu korzeniowego jest 1,5 razy większy od zasięgu korony.
Drzewa zaczynamy nawozić azotem gdy korzenie drzew zaczynają dotykać o siebie, gdyż mają już tak duży przyrost, wręcz przerost korzeni sąsiednich drzew.
Przy nawożeniu młodego sadu bierze się pod uwagę wielkość systemu korzeniowego, gdy jest bardzo duże zagęszczenie drzew to już od drugiego roku. Można wysiewać nawóz na jesieni i na wiosnę. W momencie kwitnienia i wzrostu liści.2 tygodnie przed rozpoczęciem kwitnienia. W sadzie owocującym można dać 2x dawkę, podzielić jedną tuż przed kwitnieniem, drugą na jesieni.
Nawożenie:

  • forma saletrzana
  • forma amonowa
  • forma amidowa

Parch jabłoniowy poraża liście i owoce, choroba grzybowa, bardzo duża szkodliwość, gorszy wzrost, rozwój i fotosynteza. Zła jakość plonów. Są różnego rodzaju preparaty na parcha, stosuje się nawet do 12 oprysków w ciągu roku na parcha. Rozwojowi choroby sprzyja wilgoć i ciepła pogoda. Plamy parcha zimowanie grzyba na jeśli jest wilgotny liść Na liściu --> opadłych liściach w formie --> grzyby rosną i następuje zarodników workowych infekcja pierwotna i wtórna Jeśli stosuje się nawożenie mocznikiem można zmniejszyć o 30% opryski na parcha, następuje wzmocnienie pąków kwiatowych Przerzedzanie kwiatów (zawiązków) jabłoni od fazy różowego pąka do początku opadania płatków. Do tego używa się preparatu o nazwie pomonit zawierający małą ilość mocznika Mocznik jest najtańszym nawozem. Takie nawozy można wysiewać:

  • na pasie; średnicy 1,5x większej niż średnica kory
  • zależnie od odmiany i podkładki jabłoni
  • w pasie ugoru herbicydowego (do tego służy rozrzutnik nawozu)- najlepiej rozsiewać nawóz, murawę także trzeba trochę nawozić, jest to nawożenie doglebowe.

Nawożenie pozakorzeniowe- dokarmianie dolistne. Jest ono szybsze, działa od razu, błyskawicznie. Doglebowe jest bardzo drogie.
Ferdygacja- system nawadniania połączony z nawożeniem.

Kiedy stosuje się nawożenie pozakorzeniowe:


1. Przy ograniczonej działalności systemu korzeniowego

2. Kiedy składnik pokarmowy jest w glebie, ale roślina ma trudności w pobraniu go, gdy składnik pokarmowy
jest trudno dostępny (przy pH> 7, Fe,Mn,B,Zn,Cu przechodzą w formy nie przyswajalne dla roślin sadowniczych, przy niskim pH Mg jest unieruchomiony w glebie)

3. Przy wystąpieniu trudności w transporcie w roślinie uprzednio pobranego z gleby składnika (rola liści i pędów w transporcie wapnia)

4. Aby zmniejszyć koszty nawożenia szczególnie przy stosowaniu kosztownych nawozów.
Usuwanie niedoboru składników pokarmowych

N- mocznik- 0,5% (3x)- usuwanie niedoboru azotu

Mocznik 4-5%- poprawienie jakości paków kwiatowych

Mocznik 5%- zmniejszenie intensywności wystąpienia parcha jabłoniowego

Mocznik 3-4%- przerzedzanie kwiatów jabłoni

NA tym polega wielofunkcyjność mocznika

K- siarczan potasu 1% (5-6x)

Mg-chlorek magnezu 0,5-1%

Krytycznie o nawożeniu pozakorzeniowym (wg Linka, Niemcy i Olszewskiego, Polska)

  1. Rola nawożenia dolistnego
  2. Doświadczenia wykazują, że nawożenie pozakorzeniowe nie miało wpływu na przyrost plonu i było nieopłacalne
  3. Nawożenie dolistne nie miało wpływu na wielkość jabłek
  4. Nawożenie dolistne nie poprawiało wybarwienia owoców
  5. W dobrze prowadzonych sadach dokarmianie i nawożenie na tzw. "wszelki wypadek" jest nieuzasadnione